Στομία ή παρα φύση έδρα χαρακτηρίζεται χειρουργικά η εκτροπή της αποχετευτικής οδού του πεπτικού σωλήνα ώστε τα κόπρανα να εκβάλλουν όχι από τον πρωκτό αλλά από ένα τεχνητό άνοιγμα (οπή) του εντέρου στο δέρμα της κοιλιάς. Στο σημείο αυτό εφαρμόζεται ένα εξωτερικό σακουλάκι (Σάκκος κολοστομίας).

Εάν εκβάλλει το παχύ έντερο, ονομάζεται κολοστομία. Ονομάζεται τελική κολοστομία εάν έχει γίνει πλήρης διατομή του παχέος εντέρου και σύγκλειση του περιφερικού τμήματος. Δίκανος κολοστομία ονομάζεται όταν υπάρχουν δύο στόμια: Το ένα για την αποχέτευση του κεντρικού τμήματος του εντέρου και το άλλο το οποίο οδηγεί στο περιφερικό τμήμα.

Εάν στο δέρμα εκβάλλει το λεπτό έντερο ονομάζεται ειλεοστομία.

Η κολεκτομή με κολοστομία ή ειλεοστομία εφαρμόζονται και στα φλεγμονώδη νοσήματα του εντερικού σωλήνα (Νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα). Στην χρόνια ελκώδη κολίτιδα η σωστή αντιμετώπιση είναι ολική ορθοκολεκτομή, δημιουργία νεολυκήθου και νεολυκηθοπρωκτική αναστόμωση με ή χωρίς προσωρινή ειλεοστομία.

Η αλλαγή της φυσιολογικής πορείας των κοπράνων γίνεται συνήθως σε ένα επίπεδο τμήμα στο κατώτερο μέρος της κοιλιακής χώρας και συνήθως η κολοστομία αριστερά και η ειλεοστομία δεξιά. Στόχος του χειρουργού είναι να διατηρήσει όσο μεγαλύτερο τμήμα του εντέρου γίνεται, ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή επεξεργασία των κοπράνων πριν εξέλθουν.

Οι παραπάνω στομίες μπορεί να είναι προσωρινές ή μόνιμες.

Προσωρινή κολοστομία ή ειλεοστομία

Η προσωρινή στομία εφαρμόζεται σε επείγοντα χειρουργεία για να αντιμετωπιστεί μία απόφραξη εντέρου, ένας τραυματισμός ή μία έντονη φλεγμονή του εντέρου σε συγκεκριμένο σημείο ώστε να διακοπεί η διέλευση των κοπράνων από το συγκεκριμένο σημείο μέχρι την αντιμετώπισή της.

Προσωρινή στομία γίνεται στο παχύ έντερο για επεμβάσεις σιγμοειδεκτομής, εκκολπωματίτιδας, ειλεού και διάτρησής του. Επίσης, στο λεπτό έντερο μετά από επεμβάσεις στο ορθό προκειμένου να προφυλαχθεί μια αναστόμωση μέσα στην πύελο (χαμηλή προσθία εκτομή).

Μόνιμες στομίες

Μόνιμη κολοστομία εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις όπου πρέπει να αφαιρεθεί το τελευταίο τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα που είναι ο πρωκτός ή όταν οι μυς του πρωκτού έχουν χαλαρώσει τόσο ώστε να προκαλείται ακράτεια.

Μόνιμη ειλεοστομία γίνεται συνήθως μετά την αφαίρεση ολόκληρου του παχέος εντέρου και του πρωκτού. Μία παραλλαγή της κλασικής ειλεοστομίας είναι η ειλεοστομία κατακράτησης (θύλακας Kock).

Τόσο η ειλεοστομία όσο και η επέμβαση του θύλακα Kock έχουν αντικατασταθεί στις περισσότερες περιπτώσεις από την ειλεοπρωκτική αναστόμωση.

Ειλεοπρωκτική αναστόμωση

Ειλεοπρωκτική αναστόμωση είναι η επέμβαση που περιλαμβάνει την αφαίρεση του παχέος εντέρου και του ορθού μέσα από μία τομή στην κοιλιά. Ο χειρουργός αφαιρεί τον εσωτερικό βλεννογόνο υμένα του πρωκτού, αλλά διατηρεί προσεκτικά τους μυς του σφιγκτήρα. Δημιουργεί ένα θύλακα σε σχήμα J-pouch (IPAA) από το τελευταίο μέρος του λεπτού εντέρου, τον ειλεό, ώστε να συλλέγει τα κόπρανα και να μειώνει τον αριθμό των κενώσεων.

Η επέμβαση περιλαμβάνει μια προσωρινή ειλεοστομία ώστενα κρατηθούν μακριά από το θύλακα του ειλεού τα κόπρανα για 2-3 μήνες ώστε να αναρρώσει πλήρως αυτή η νέα περιοχή του εντέρου. Στη συνέχεια, ο θύλακας επανασυνδέεται κοντά στο σφιγκτήρα του πρωκτού.

Ο νέος θύλακας αυξάνει σταδιακά σε μέγεθος και κατορθώνει να αποθηκεύει όλο και περισσότερα κόπρανα και έτσι ο αριθμός των ημερήσιων κενώσεων μειώνεται. Με την τεχνική αυτή επιτυγχάνεται η διατήρηση μιας σχεδόν φυσιολογικής  πορείας των κοπράνων, με τους σφιγκτήρες του πρωκτού στη θέση τους.