Τί σημαίνει αιμορραγία από το έντερο;

Είναι η απώλεια αίματος από τον πρωκτό που μπορεί να εμφανίζεται σαν κηλίδες ή γραμμές αίματος στην επιφάνεια των κοπράνων ή αναμεμειγμένο με αυτά, αίμα στο χαρτί ή στη λεκάνη της τουαλέτας ή και στο νερό της τουαλέτας.

Είναι πρόβλημα που συνήθως πανικοβάλλει τον άνθρωπο και αρχικά το αποδίδει σε κάποια αιμορροΐδα. Πραγματικά το πιο συχνό πρόβλημα που συνδυάζεται με αίμα από τον πρωκτό, οφείλεται σε αιμορροΐδες, όμως μπορεί να οφείλεται σε άλλες καταστάσεις που θα περιγραφούν παρακάτω.

Πόσο συχνή είναι η αιμορραγία από το έντερο;

Η συχνότητα εμφάνισης αιμορραγίας από το έντερο δεν είναι γνωστή διότι πολλές φορές αποσιωπάται και δεν συζητείται. Εμπειρικά είναι πολύ κοινό σύμπτωμα, ιδίως στην καθημερινή πρακτική. Η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται με την ηλικία (περίπου τριπλασιάζεται μεταξύ της τρίτης και της ένατης δεκαετίας της ζωής όπως και η πιθανότητα εισαγωγής στο νοσοκομείο για αυτό το αίτιο).

Τί χρώμα μπορεί να έχει το αίμα στα κόπρανα και τι σημαίνει αυτό;

Σε οποιαδήποτε αιμορραγία από το έντερο και όπως φαίνεται στον πρωκτό το χρώμα κυμαίνεται από έντονο κόκκινο, σκούρο καφέ ή βυσσινί ως και μαύρο σαν πίσσα. Το χρώμα όσο πιο ζωηρό κόκκινο είναι, τόσο πιο χαμηλά προς το ορθό βρίσκεται η αιτία της αιμορραγίας.

Μαύρο σαν πίσσα αίμα σχεδόν πάντα προέρχεται από το στομάχι ή το δωδεκαδάκτυλο και χρήζει συνήθως εισαγωγής στο νοσοκομείο. Βυσσινί χρώμα σαν ακαθαρσίες είναι συνήθως από το παχύ έντερο. Αίμα αναμεμειγμένο με τα κόπρανα συνήθως έρχεται από υψηλότερα σημεία του παχέος εντέρου, ενώ καθαρό αίμα που «στάζει» στη λεκάνη σχετίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε αιμορροϊδοπάθεια.

Η φύση και η ποσότητα της αιμορραγίας έχουν σημασία;

Η εκτίμηση της αιμορραγίας από το ορθό έχει μεγάλη σημασία σε ότι αφορά την προέλευση της, την αιτιολογία και ακολούθως την αντιμετώπισής της.

Υπάρχουν τρεις ταξινομήσεις σύμφωνα με την ποσότητα:

  • Βαριά αιμορραγία με μεγάλη αποβολή αίματος  ζωηρού ερυθρού ή μαύρου σαν πίσσα που απαιτεί εισαγωγή σε νοσοκομείο επειγόντως  γιατί αποτελεί μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση.

  • Ήπια αιμορραγία εμφανής κατά τις κενώσεις με την αποβολή μικρής ποσότητας αίματος.

  • Μικροσκοπική αιμορραγία που δε φαίνεται η ύπαρξη του αίματος στα κόπρανα με γυμνό μάτι διαπιστώνεται όμως με ειδικά τεστ που θα αναφερθούν παρακάτω.

Η φύση και η ποσότητα της αιμορραγίας, σχετίζονται με την εστία της αιμορραγίας, που μπορεί να είναι από οποιοδήποτε τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα και προσανατολίζουν για το ποιες διαγνωστικές εξετάσεις πρέπει να γίνουν και τι θεραπεία θα πρέπει να εφαρμοστεί.

Τί πρέπει να κάνει κάποιος αν παρατηρήσει αίμα στα κόπρανα;

Αιμορραγία στα κόπρανα πρέπει να ελέγχεται πάντα προσωπικά γιατί δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά και δικαιολογούν μια επίσκεψη σε γαστρεντερολόγο ή χειρουργό που ασχολείται με τις παθήσεις του παχέος εντέρου και του πεπτικού γενικότερα, για περαιτέρω αξιολόγηση και εφαρμογή θεραπείας.

Αν και στους περισσότερους ανθρώπους η αιμορραγία είναι ήπια και προκαλείται από μικρά προβλήματα, όπως αιμορροΐδες ή ραγάδες και υποχωρεί μόνη της εντούτοις πολλές φορές μπορεί να προκληθεί από προκαρκινικές ή καρκινικές καταστάσεις αλλά και άλλες απειλητικές για τη ζωή παθήσεις.

Έτσι οι άνθρωποι  που έχουν σοβαρή αιμορραγία μπορούν να δουν μεγάλη ποσότητα αίματος μετά από μια κένωση η οποία αν συνεχιστεί μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια αίματος. Τα συμπτώματα της γρήγορης απώλειας αίματος περιλαμβάνουν ζάλη, λιποθυμία, βαριά κόπωση, δυσκολία στην αναπνοή, πτώση της αρτηριακής πιέσεως και ταχυσφυγμία. Η εισαγωγή επειγόντως σε νοσοκομείο κρίνεται απαραίτητη σε αυτήν την περίπτωση.

Ποιά άλλα συμπτώματα θα πρέπει να προσέξει ο άρρωστος με αιμορραγία και τι θα αξιολογήσει ο γιατρός;

Ο γιατρός θα πάρει ένα πλήρες και λεπτομερές ιστορικό στο οποίο θα αξιολογηθούν πέρα από την αιμορραγία και άλλα συμπτώματα όπως αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου – διάρροιες ή δυσκοιλιότητα – , πρόσφατη απώλεια βάρους, αδυναμία, ανορεξία, θα αξιολογήσει πιθανό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου, αναιμία, πιθανά κοιλιακά άλγη, αίσθημα τεινεσμού δηλαδή τάση προς αφόδευση η  οποία όμως δίνει την αίσθηση ότι παρεμποδίζεται από κάτι.

Τα παραπάνω συμπτώματα δεν πρέπει να μένουν απαρατήρητα για τον άρρωστο και θα πρέπει αυτός να αναζητά ιατρική συμβουλή ακόμη και χωρίς εμφανή αιμορραγία.

Τί διαγνωστικές εξετάσεις θα πρέπει να γίνουν;

Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε την αιτία της αιμορραγίας χωρίς κλινική εξέταση αλλά και χωρίς τις απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις. Οι καταλληλότερες διαγνωστικές εξετάσεις για αιμορραγία από το ορθό εξαρτώνται από την ηλικία, τα συμπτώματα και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς.

Μερικές φορές ο κλινικός γιατρός μπορεί να εντοπίσει την αιτία της αιμορραγίας από το ορθό με τη δακτυλική εξέταση. Σε λίγα νεαρά άτομα ίσως είναι και το μόνο απαραίτητο.

Το ιατρικό ιστορικό παρέχει ενδείξεις αλλά ποτέ δε μας δίνει με βεβαιότητα την τελική απάντηση. Ο κλινικός γιατρός αρχικά θα πρέπει να εκτιμήσει τον αιματοκρίτη του αρρώστου και την πιθανότητα αναιμίας από χρόνια ή οξεία απώλεια αίματος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι όγκοι του παχέος εντέρου έχουν την τάση να αιμορραγούν αργά χωρίς να φαίνεται η ύπαρξη αίματος στα κόπρανα με γυμνό μάτι. Με τον έλεγχο των κοπράνων για αιμοσφαιρίνη (Occult test) ελέγχονται τρία δείγματα κοπράνων τα οποία απλώνονται πάνω σε ένα ειδικό αντιδραστήριο το οποίο αλλάζει χρώμα στην παρουσία αιμοσφαιρίνης. Η ανεύρεση αίματος στα κόπρανα δε σημαίνει ότι υπάρχει καρκίνος, όμως θα πρέπει να ακολουθήσουν άλλες πιο εξειδικευμένες εξετάσεις.

Επίσης το 20% των καρκίνων και πολύ μεγαλύτερο ποσοστό πολυπόδων του παχέος εντέρου διαφεύγουν της διάγνωσης  με την εξέταση των κοπράνων για αίμα. Άλλη εξέταση είναι η πρωκτοσκόπηση  η οποία επιτρέπει στον κλινικό γιατρό τον έλεγχο του πρωκτού και του κάτω ορθού, μπορεί να γίνει στο ιατρείο και δεν απαιτεί νάρκωση.

Με την ορθοσιγμοειδοσκόπηση εξετάζεται το ορθό και το μεγαλύτερο μέρος του σιγμοειδούς – τμήμα του κατώτερου παχέος εντέρου – και μπορεί να γίνει χωρίς νάρκωση.

Η δε κολονοσκόπηση έχει τη δυνατότητα ελέγχου όλου του παχέος εντέρου και την επισκόπηση μέσω της κάμερας όλων των βλαβών του παχέος εντέρου. Μπορεί να γίνει η λήψη βιοψιών και η αφαίρεση μικρών πολυπόδων.

Ποιές είναι οι πιο συχνές παθήσεις που εκδηλώνονται με αιμορραγία από το ορθό και με ποια άλλα συμπτώματα συνδυάζονται;

  • Αιμορροΐδες: Ανώδυνη αιμορραγία από το ορθό με την αφόδευση είναι ένα κοινό σύμπτωμα στις αιμορροΐδες ενώ μπορεί να συνυπάρχει και ψηλαφητή μάζα της περιοχής του δακτυλίου. Το αίμα εμφανίζεται στα κόπρανα, μπορεί να στάζει στην τουαλέτα ή να εμφανίζεται σαν λεκέδες στο χαρτί τουαλέτας. Μολονότι αποτελεί την πιο συχνή αιτία αιμορραγίας, σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα αυξάνει η πιθανότητα συνύπαρξης νεοπλασίας για αυτό σε αυτές τις περιπτώσεις η διερεύνηση θα πρέπει να γίνεται με περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις.

  • Ραγάδα δακτυλίου: Είναι μια σχισμή στον πρωκτό που μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία και μια αίσθηση καψίματος ή έντονου πόνου μετά από μια αφόδευση.

  • Κολίτιδες: Εκδηλώνονται εκτός από αιμορραγία με αποβολή βλέννας και πύου και συνυπάρχουν διάρροια από φλεγμονή του βλεννογόνου του εντέρου. Η παρουσία των συμπτωμάτων αυτών πρέπει να μας κατευθύνει σε γαστρεντερολόγο.

  • Δυσεντερία και βαριά γαστρεντερίτιδα: Η παρουσία αίματος και πόνου στην κοιλιά μαζί με διάρροια είναι στοιχεία βαριάς γαστρεντερίτιδας και λοιμώξεως   του εντέρου. Μπορεί να συνυπάρχει πυρετός.

  • Εκκολπώματα: Πυρετός και πόνος συνήθως στο αριστερό κάτω τμήμα της κοιλιάς και αιμορραγία στα κόπρανα μπορεί να είναι συμπτώματα από εκκολπώματα που αποτελούν μικρές προσεκβολές του τοιχώματος του παχέος εντέρου. Στις δυτικές κοινωνίες η εκκολπωμάτωση είναι συχνή και ως εκ τούτου είναι μια κοινή αιτία αιμορραγίας από το ορθό.

  • Αγγειοδυσπλασίες: Είναι ανωμαλίες των αγγείων του εντερικού τοιχώματος και προκαλούν αιμορραγίες σε άτομα μεγάλης ηλικίας.

  • Πολύποδες – Αδενώματα: Αποτελούν προκαρκινικές καταστάσεις. Έχουν την τάση να αιμορραγούν αργά χωρίς να φαίνεται η ύπαρξη του αίματος στα κόπρανα με γυμνό μάτι. Προκαρκινικοί πολύποδες  κοντά στο τέλος του παχέος εντέρου μπορούν να μιμηθούν αιμορραγία από αιμορροΐδες . Βρίσκονται στο παχύ έντερο για χρόνια πριν εξελιχθούν σε καρκίνο.

  • Καρκίνος του παχέος εντέρου: Προέρχεται από εξαλλαγή συνήθως προϋπαρχόντων πολυπόδων και αδενωμάτων του παχέος εντέρου. Καρκίνος στο δεξιό κόλον σπανίως εμφανίζει αιμορραγία εμφανώς με γυμνό μάτι. Συνυπάρχει συχνά όμως αναιμία από χρόνια μικροσκοπική απώλεια αίματος. Καρκίνος στο ορθό και στο αριστερό κόλον μπορεί να εμφανίζει αίμα όχι καθαρό αλλά αναμεμειγμένο με τα κόπρανα ενώ εναλλαγή μεταξύ διάρροιας και δυσκοιλιότητας είναι συχνή.

  • Φαρμακευτική αγωγή και αιμορραγικές διαταραχές: Τα αντιπηκτικά φάρμακα και οι αιμορραγικές διαταραχές όπως η αιμοφιλία μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία από το έντερο.Επίσης  συμπληρώματα σιδήρου και βισμουθίου μπορεί να προσδίδουν μαύρη χροιά στα κόπρανα και να παραπλανούν σαν αιμορραγία.

Ποιοί είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες για αιμορραγία από το έντερο;

  1. Ο αλκοολισμός που μπορεί να συνδέεται με κιρσούς οισοφάγου (διατεταμένες φλέβες στον οισοφάγο που έχουν τη δυνατότητα να πάθουν ρήξη).
  2. Η δυσκοιλιότητα που μπορεί να προκαλέσει σκληρά κόπρανα τα οποία τραυματίζουν το ορθό.
  3. Οικογενειακό ιστορικό γαστρεντερικών παθήσεων όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος Crohn αλλά και νεοπλασιών.
  4. Η μεγαλύτερη ηλικία η οποία καθιστά τα αιμοφόρα αγγεία του εντέρου πιο ευαίσθητα ενώ συνδέεται με μεγαλύτερη πιθανότητα καρκίνου ή εκκολπωμάτωσης.

Ποιά είναι η θεραπευτική στρατηγική που ακολουθούμε;

Η θεραπεία εξαρτάται από το σημείο του γαστρεντερικού σωλήνα που προέρχεται η αιμορραγία και το υπόβαθρο της πάθησης που την προκαλεί Μπορεί να κυμαίνεται από απλή ανακούφιση των συμπτωμάτων της νόσου με φάρμακα έως χειρουργική επέμβαση ή και μετάγγιση αίματος.

Σε καλοήθεις καταστάσεις που προκαλούν αιμορραγία από τον πρωκτό, όπως αιμορροΐδες, ραγάδες κλπ, ο ασθενής μπορεί να περιμένει αφού πάρει οδηγίες από τον θεράποντα ιατρό και μόνο σε καταστάσεις που επιμένουν ή προκαλούν και άλλα σοβαρά προβλήματα μπορεί να οδηγηθεί στο χειρουργείο, από ιατρό με εμπειρία στις ως άνω παθήσεις.

Σε κακοήθεις καταστάσεις, όπως καρκίνο στο παχύ ή λεπτό έντερο, απαιτείται εισαγωγή στο νοσοκομείο, λεπτομερής έλεγχος (αξονική τομογραφία, κολοσκόπηση κλπ) και ακολουθεί ριζική εγχείρηση.

Σε περιπτώσεις δε καλοήθων καταστάσεων, όπως πολύποδες, η αντιμετώπιση μπορεί να γίνει από κάποιο έμπειρο γαστρεντερολόγο και ταυτόχρονα με την κολοσκόπηση να γίνει και η αφαίρεση του πολύποδα. Υπάρχουν και άλλες καταστάσεις καλοήθειας ή κακοήθειας στο λεπτό και παχύ έντερο που απαιτούν εξειδικευμένες εγχειρήσεις (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn, πρόπτωση ορθού, ισχαιμία του παχέος εντέρου, εκκολπωματική νόσος κλπ).

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι η αιμορραγία από το έντερο δείχνει πάντα ότι υπάρχει πρόβλημα. Μπορεί να οφείλεται σε ένα απλό πρόβλημα αλλά θα πρέπει να θεωρείται σοβαρό μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου. Η διάγνωση τις περισσότερες φορές είναι σχετικά εύκολη να γίνει και αποτελεσματική θεραπεία είναι πάντα διαθέσιμη κι εφικτή.